Obieg okrężny w gospodarce

Zapewne większość osób nie wie, jak wygląda obieg produktów i dochodów w gospodarce. Nauka ekonomii ujmuje obieg w dość proste i intuicyjne schematy, które warto zrozumieć, gdyż stanowią najbardziej ogólny obraz gospodarki narodowej.

Makroekonomia wyróżnia kilka obrazowych schematów różniących się stopniem przybliżenia do rzeczywistości, od najprostszego do najbardziej złożonego:

• obieg prosty
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych i rządu
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych, rządu i zagranicy

W tym miejscu pokazujemy obieg prosty, który zakłada istnienie dwóch rodzajów podmiotów - firm i gospodarstw domowych - oraz dwóch rodzajów rynków - rynków czynników wytwórczych i rynków produktów. Rynek to umowne miejsce, na którym spotyka się popyt na jakieś dobro i jego podaż.

W pierwszej kolejności zauważmy, że gospodarstwa domowe dysponują niezbędnymi czynnikami wytwórczymi, jakimi są praca, kapitał (rzeczowe środki produkcji) i ziemia (mianem ziemi określa się umownie grunty, wody, kopaliny, lasy itd.). Wszystkie te czynniki są niezbędne, aby uruchomić procesy gospodarcze. Gospodarstwa domowe (na schemacie po prawej stronie) oferują je na rynkach czynników wytwórczych (na dole), gdzie z kolei poszukują ich firmy, jako podmioty gospodarujące (na schemacie po lewej). Przekazanie czynników ilustrują zielone strzałki z napisem usługi czynników wytwórczych.

Naturalnie firmy muszą zapłacić za usługi czynników wytwórczych - jasnobrązowa strzałka z napisem płatności za usługi czynników wytwórczych prowadzi od firm na rynki czynników wytwórczych, skąd w formie dochodu narodowego (sumy dochodów za usługi czynników - płace, renty, odsetki i zyski) dociera do gospodarstw domowych.

Jak więc widać, jasnozielone strzałki ilustrują przebieg strumieni rzeczowych, natomiast jasnobrązowe - przebieg dokładnie im odpowiadających strumieni pieniężnych.

Firmy, mając już niezbędne czynniki wytwórcze, produkują towary i usługi, zgodnie z przewidywanym zapotrzebowaniem gospodarstw domowych. Wolumen tych towarów i usług, jako rzeczowy produkt narodowy (wyrażany naturalnie w pieniądzu), jest oferowany na rynkach produktów i obejmuje chleb, owoce, mięso, telewizory, ubrania, samochody, komputery i wszystko, co jest niezbędne do życia. Stamtąd, w postaci konkretnych produktów, wędruje do gospodarstw domowych, zaspokajając ich potrzeby. Ilustruje to strzałka produkty.

Naturalnie gospodarstwa domowe muszą zapłacić za te produkty - środki pieniężne pochodzą ze sprzedaży na początku cyklu czynników wytwórczych. Środki te są teraz uruchamiane i w postaci wydatków konsumpcyjnych pojawiają się na rynkach produktów, skąd wędrują do firm w postaci wydatków na produkt narodowy. Kończy to cykl gospodarczy - gospodarstwa zaspokoiły swoje potrzeby, a firmy dysponują znowu funduszami na zakup czynników wytwórczych i ponowienie cyklu wytwarzania.

Jak więc łatwo dostrzeżemy, mamy dwa odpowiadające sobie strumienie, o tej samej wielkości, ale o przeciwnych zwrotach - strumień wielkości rzeczowych (produkty, usługi czynników) i strumień wielkości pieniężnych (dochody, wydatki). To one tworzą ogólne agregaty, jakimi się posługujemy w ekonomii. To najbardziej elementarne ujęcie procesu gospodarowania, zakładające szereg uproszczeń, ale zarazem najbardziej zrozumiałe dla laika.

Ten słowny opis warto jeszcze uzupełnić prostymi formułami.

Oznaczmy fizyczną ilość wytworzonych dóbr jako Q, ich ceny jako P. Wartość wytworzonego strumienia rzeczowego to zatem iloczyn PQ (jasnozielone strzałki na górze).

Z kolei Y to dochody płynące ze sprzedaży czynników wytwórczych (jasnobrązowe strzałki na dole), a C to wydatki na dobra i usługi konsumpcyjne (jasnobrązowe strzałki na górze).

Widać z tego, że w gospodarce dwupodmiotowej (firmy, gospodarstwa domowe) zachodzi równoważność o postaci: PQ = Y = C, czyli wartość strumienia rzeczowego PQ jest równa dochodom za udostępniane czynniki produkcji Y, a zarazem wydatkom na dobra i usługi C. To podstawowa zależność makroekonomiczna w tak uproszczonym modelu gospodarki.

----

Wykres został opracowany na podstawie podręcznika Eweliny Nojszewskiej “Wprowadzenie do ekonomii” (WSiP, Warszawa 2013), z użyciem pakietu Edraw Max Professional do tworzenia diagramów.